Sivas, 5 Ağustos 1997, Salı

Halk arasında Sultan Melek  olarak adlandırılan Emir Mengücek Gazi’nin türbesi Kemah ilçesindedir.[1] Fırat köprüsünün  yukarı tarafındaki kayalıklar üzerindedir.Aynı yerde  çift kubbeli bir türbe daha bulunmaktadır. Bu türbe de Fahrüddin Behramşah’a aittir.[2]

Bilindiği gibi Emir Mengücek Gazi, Alparslan’ın komutanlarındandır. Erzincan-Kemah-Köğonya-Divriği coğrafyasında kurulan Mengücekoğulları Beyliği’nin kurucusudur. Ölüm tarihi 1118 civarlarındadır.Yine aynı bölgede türbesi bulunan Fahrüddin Behramşah, 63 yıl süreyle Mengücekler’in Beyi olmuştur. Beyliğin merkezini Kemah’tan alıp Erzincan’a taşımıştır. Ölüm tarihi 1225’tir.

Sultan Melik Türbesi:

 Sultan Melik türbesi, sekiz köşeli, piramit çatılı bir Selçuklu kümbetidir. Türbenin yapımında tuğla kullanılmıştır. İki katlı türbenin üst katında sembolik bir mezar, alt katında ise Melik Gazi’nin  açık bir tabut içindeki çürümemiş vücudu bulunmaktadır.

Birinci Menkıbe: Zamanın birinde Kemah’a bir doktorla bir savcı gelir. Bunlar Sultan Melik’in çürümemiş vücuduna inanmaz ve inananlarla alay ederlermiş.  Sonunda türbeye gitmeye karar vermişler ve alt kata inmişler. Melik Gazi, açık bir tabut içinde yatıyormuş. “Bu, mumyadır” demişler. Sonra bir tanesi iğne çıkararak, bu mübarek zatın vücuduna batırmış. İğnenin yerinden kan çıkmış. Bunu gören doktor çıldırmış; savcı ise paniğe kapılmış, kaçarken Fırat’a düşüp boğulmuş. Sultan Melik’a batırılan bu iğnenin yeri büyümüş, sonradan küçülerek kapanmış.[3]

İkinci Menkıbe: Sultan Melik’in abdest alıp namaz kıldığı söylenir. Türbedeki bekçi her gün ıbrığa su doldurup, leğeniyle birlikte yanına bırakırmış. Sabahleyin geldiğinde suyun kullanılmış olduğunu görürmüş. Bekçi bazen su koymayı unuturmuş; böyle durumlarda Sultan Melik çok kızar, ıbrığı dışarı atarmış.[4] 

Kemah halkı, Sultan Melik’in türbesinden çıkarak, Fırat nehrinde abdest aldığına inanır.

Üçüncü Menkıbe: 14 Şubat 1916’da Erzurum’a giren Rus kuvvetleri, 6 Temmuz 1917’de Erzincan’ı da işgal edip 11 Temmuz 1917’de Kemah Boğazı’na yaklaşırlar. Halkın inanışına göre boğazı tutan Melik Şah’ın sayesinde daha fazla ilerleyemezler. Rus askerleri geri çekilirken, yeşil sarıklı askerlerin kendilerini engellediğini  söylerler.

İnanışlar ve Uygulamalar:  Sultan Melik, bu yörede evliyalığına inanılan kutsal bir zattır. Onun Mengücekler dönemindeki komutanlık ve beylik vasfı unutulmuş ve evliyalık vasfı ön plana çıkmıştır. Bu nedenle her türlü dilekler için Sultan Melek türbesine gelinmekte ve dilek dilenmektedir. Divriği ilçesinden gelenler daha çok evlat sahibi olmak için türbeyi ziyaret etmektedir. Kız çocuklarına  Sultan, Melek, Melike… gibi adlar verilmektedir.[5] 

---

[1] Necdet Sakaoğlu, Türk Anadolu’da Mengücekoğulları adlı eserinde Sultan Melik Türbesi için şu ifadeleri kullanır: “…Yalnız, Kemah-Erzincan yolundaki  Sultan Melik Türbesi’nin sıvaları üzerinde Farsça olarak Mengücek’in, Erzurumu, Diyarbakır’ı, bunlara yakın yerleri  aldığı yazılmıştır. Söylentiye bakılırsa bu türbe Mengücek Gazi’nindir. Soyundan gelen bazı beyler de  yanındaki diğer türbeye gömülmüşlerdir…” s.32-33.

[2] Ruhi Kara, Erzincan Efsaneleri Üzerine Bir Araştırma, Ankara 1993, s.53; Necdet Sakaoğlu, Türk Anadolu’da Mengücekoğulları adlı eserinde  “Behramşah’ın Erzincan’da ya da Kemah’ta gömülü bulunduğu konusunda muhtelif söylentiler vardır. Erzincan’ın Aşağı Ula köyündeki bir kümbete halk  Behram Şah Kümbeti demektedir…” şeklinde bir ifade kullanır. Bkz. A.g.e., s.55.

[3] Ruhi Kara, Erzincan Efsaneleri Üzerine Bir Araştırma, Ankara 1993, s.52-53.

[4] Ruhi Kara, a.g.e., s.52

[5] Kutlu Özen, Divriği Yöresinde Ziyaretler Yoluyla  Çocuk Sahibi Olma İnancı ve Diğer Uygulamalar, Türk Folkloru, Sayı:18, Ocak 1981, s.